Σκλαβοχωριό Τήνου, γενέτειρα του Ν. Γύζη 
Σοκάκια, καμάρες και ξεγνοιασιά χαρακτηρίζουν το μικρό σε όγκο — χώρο και πληθυσμό Σκλαβοχωριό, ένα χωριό της Τήνου που χάρισε στην Τήνο, στην Ελλάδα και στην οικουμένη μια μεγάλη προσωπικότητα, αυτόν τον εξαίρετο και βαθυστόχαστο καλλιτέχνη Νικόλαο Γύζη.
Ένα ταπεινό προσκύνημα — επίσκεψή μας, σ′ αυτό το ορεινό χωριό της Κάτω Μεριάς της Τήνου, έφερε στη μνήμη μας τους πρόγονούς μας, τις δυσκολίες της επιβίωσής τους, την αναγκαστική ξενιτιά για προκοπή και αξιοποίηση των δυνατοτήτων, αυτών, που κάποιοι που ’βλεπαν πιο μακρυά, ήθελαν να τους δώσουν τα φτερά για να πετάξουν.
Πλησιάζοντας προς το χωριό συναντάς “κρεμασμένο” στο βράχο ένα γραφικό και απέριττο ξωκλήσι, αυτό της Αγίας Παρασκευής. Δεν μπορείς να μην σταματήσεις! και κάνεις το σταυρό σου.
Στην είσοδο σχεδόν και ενώ αντικρίζεις την καθέδρα του χωριού, την Αγία Τριάδα, έχεις δίπλα σου την Παναγία την Ροζάρια (καθολική πρώην ενοριακή εκκλησία του χωριού) ένα προσεγμένο εκκλησάκι να ανταμώνεται με την Αγία Τριάδα.
Η ενοριακή εκκλησία με λίγους ενορίτες λειτουργιέται τακτικά και με συμμετοχή ευλαβών καταγόμενων από το Σκλαβοχωριό. Στο πανηγύρι της και σε μεγάλες γιορτές η συμμετοχή του κόσμου είναι αισιόδοξη, με έντονη τη θρησκευτικότητα.
Ο επιμήκης δρόμος του χωριού οδηγεί μέσα από καμάρες και σοκάκια στην πλατεία με το πλυσταριό και το πηγάδι — βρύση. Στη διαδρομή υπάρχουν και κάποια κάθετα δρομάκια, είτε μέσα από καμάρες είτε ξέσκεπα που φτιάχνουν μια μικρή γειτονιά. Τα όποια σπίτια κατοικούνται, είναι καλοφτιαγμένα με γούστο τηρώντας τις παραδοσιακές τεχνικές και συνήθειες. Υπάρχουν βέβαια και τα παλιά ετοιμόρροπα ή γκρεμισμένα που περιμένουν δικαίωση!
Συναντήσαμε εποχικούς κατοίκους που με περισσή ευγένεια και την παραδοσιακή φιλοξενία των Τηνιακών, μας υποδέχτηκαν στο ανακαινισμένο σπιτικό τους, που παράλληλα με τη χρήση του ως κατοικία, το έχουν διαμορφώσει και ως μουσειακό λαογραφικό χώρο, εκθέτοντας αντίστοιχα σκεύη και εργαλεία που κυρίως χρησιμοποιούσαν παλιότερες εποχές στο χωριό και στην Τήνο.
Σταματήσαμε στο σπίτι που κατοίκησε στα παιδικά του χρόνια, ο μεγάλος ζωγράφος Νικόλαος Γύζης. Μια μαρμάρινη επιγραφή πάνω από την κεντρική πόρτα του σπιτιού αναφέρει ότι εκεί κατοίκησε ο Ν. Γύζης. Το σπίτι ανήκει πλέον σε κληρονόμους.
Το Σκλαβοχωριό, οι λιγοστοί κάτοικοί του, ο Νικόλαος Γύζης με την τότε κατοικία του, αξίζουν την περαιτέρω προβολή και ανάδειξη. Η φύση γύρω συναινεί με την αγνότητά της και τη γενεσιουργό δύναμή της, να αναγεννήσει από τα σπλάχνα της Μεγαλεία!
Σκλαβοχωριό Τήνου Ιούλης του 2010 - Νίκος Φώσκολος Καναλέτος
Το κείμενο αυτό βρίσκεται και στο βιβλίο μου με τίτλο “Της Τηνου το βιός” που κυκλοφορεί σε βιβλιοπωλεία Τηνου, Αθηνών, Θεσσαλονίκης κλπ. από τις Εκδόσεις Οσελότος.
